Vào mùa xuân, các vườn táo châu Âu bừng nở sức sống, biến thành những biển hoa trắng hồng tinh khôi. Nhưng vẻ đẹp này không chỉ đơn thuần là để trang trí – nó báo hiệu giai đoạn then chốt quyết định tiềm năng ra quả. Được biết đến là “giai đoạn ra hoa”, khoảng thời gian này là vô cùng thiết yếu: nếu không có sự thụ phấn thành công, sẽ không thể có táo!
Thời điểm vàng: Đồng bộ hóa hoa nở và ong
Cây táo thường chỉ ra hoa trong vài ngày vào mùa xuân, và chỉ trong khoảng thời gian chính xác này, nhụy hoa mới sẵn sàng tiếp nhận phấn hoa. Ong – cả ong mật được quản lý và các loài ong hoang dã – phải ghé thăm trong khung thời gian giới hạn này để quá trình thụ tinh diễn ra¹.
Tại châu Âu, các nhà quản lý vườn cây ăn quả theo dõi chặt chẽ điều kiện thời tiết – như nhiệt độ, gió và ánh nắng – để đảm bảo hoa nở trùng khớp với thời điểm hoạt động cao điểm của các loài thụ phấn. Một buổi sáng se lạnh mà không có ong sẵn sàng bay đi hoặc một cơn bão bất chợt có thể giảm đáng kể tỷ lệ thụ phấn.
Ngoài ong mật: Khuyến khích đa dạng hóa cộng đồng thụ phấn
Mặc dù ong mật (Apis mellifera) vẫn phổ biến trong các vườn cây ăn quả, nghiên cứu gần đây của Ủy ban châu Âu nhấn mạnh vai trò thiết yếu của các loài thụ phấn hoang dã. Đáng chú ý, một nghiên cứu cho thấy ong hoang dã có hiệu quả tương đương, nếu không muốn nói là hơn, trong việc thụ phấn táo, đồng thời còn nâng cao chất lượng quả².
Cơ quan Môi trường châu Âu cũng nhấn mạnh rằng trong khi ong mật được quản lý, các loài thụ phấn hoang dã – như ong nghệ (bumblebees), ruồi giả ong (hoverflies), bướm ngày, bướm đêm, bọ cánh cứng và ong đơn độc – cung cấp dịch vụ thụ phấn có giá trị kinh tế tương đương, ước tính từ 5–15 tỷ Euro mỗi năm³.
Thiết kế vườn cây thân thiện với loài thụ phấn
Người trồng đang chủ động tạo ra môi trường hỗ trợ các loài thụ phấn:
- Dải hoa và hàng rào cây bụi được trồng giữa và xung quanh các hàng cây ăn quả cung cấp thức ăn và nơi trú ẩn cho ong hoang dã, ruồi giả ong và các loài thụ phấn khác⁴.
- Điều chỉnh việc sử dụng thuốc trừ sâu: Nông dân tránh phun thuốc trong thời kỳ ra hoa để bảo vệ các loài thụ phấn, và lựa chọn các giải pháp thay thế thân thiện với ong bất cứ khi nào có thể.
- Bố trí vườn cây tối ưu: Các giống cây lai tạo và cây thụ phấn tương thích (như táo dại) được bố trí chiến lược để khuyến khích thụ phấn chéo giữa các hàng cây.
Cách tiếp cận sinh thái này được củng cố bởi các chương trình Mạng lưới Chính sách Nông nghiệp Chung của EU (EU CAP-Network) và Trung tâm Nông dân (Farmers’ Hub), cung cấp hướng dẫn thực hành tốt nhất để hỗ trợ các cộng đồng thụ phấn đa dạng trong các trang trại châu Âu⁵.
Thụ phấn được quản lý & Thụ phấn chính xác
Trong các vườn cây được quản lý, người nuôi ong đặt các tổ ong mật để bổ sung hoạt động thụ phấn. Tuy nhiên, Tòa án Kiểm toán châu Âu nhắc nhở rằng việc thúc đẩy môi trường sống của các loài thụ phấn hoang dã thường bền vững hơn về lâu dài.
Ở công nghệ tiên tiến nhất, các hệ thống “thụ phấn chính xác” đang nổi lên – tích hợp giám sát kỹ thuật số với việc đặt tổ ong để tinh chỉnh thời gian và phạm vi bao phủ trong thời kỳ hoa nở rộ⁶. Mặc dù vẫn còn trong giai đoạn thử nghiệm, những phương pháp này hé mở một tương lai thông minh hơn, dựa trên dữ liệu cho các vườn cây ăn quả!
Ong Hoang Dã: Những Nhà Vô Địch Thầm Lặng Của Quá Trình Thụ Phấn
Dự án STEP do EU tài trợ và các nghiên cứu khác nhấn mạnh cách các loài thụ phấn hoang dã đóng vai trò “đệm” chống lại tình trạng thiếu hụt ong mật. Một nghiên cứu cho thấy rằng tại các vườn cây ăn quả gần các loại cây trồng ra hoa đồng loạt như cải dầu (oilseed rape), ong hoang dã vẫn duy trì hoặc tăng sự hiện diện của chúng – ngay cả khi số lượt thăm của ong mật giảm⁷.
Sự đa dạng sinh học kiên cường này giúp tăng cường sự ổn định năng suất và giảm sự phụ thuộc vào các tổ ong được quản lý – một lợi thế then chốt khi biến đổi khí hậu và dịch bệnh đe dọa quần thể ong.
Hỗ trợ Chính sách: Sáng kiến về các loài thụ phấn của EU
Cam kết của châu Âu mở rộng ra ngoài các vườn cây ăn quả: Sáng kiến về các loài thụ phấn của EU (EU Pollinators Initiative) (lần đầu ra mắt năm 2018; sửa đổi năm 2024) nhằm mục đích đảo ngược sự suy giảm của các loài thụ phấn hoang dã vào năm 2030 thông qua thu thập dữ liệu, bảo vệ môi trường sống và điều chỉnh chính sách trên các lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp và quy hoạch đô thị⁸.
Ngoài ra, Trung tâm Thụ phấn mới của EFSA (Pollinator Hub) (năm 2025) cho phép nông dân, người nuôi ong và các nhà nghiên cứu chia sẻ dữ liệu về sức khỏe tổ ong, xu hướng loài thụ phấn hoang dã, đặc điểm cảnh quan và nhiều hơn nữa – thúc đẩy sự hợp tác để bảo vệ các dịch vụ thụ phấn.
Kết luận – Nơi phép màu nở hoa gặp gỡ sự quản lý hiện đại
Thụ phấn trong vườn táo châu Âu là sự kết hợp giữa kỳ quan thiên nhiên với kỹ thuật thực tiễn. Những cái vỗ cánh nhẹ nhàng trên những cây đầy hoa không chỉ mang tính thơ mộng mà còn rất then chốt – đó là tia lửa thiết yếu giữa hoa và quả.
Nông dân hỗ trợ “vũ điệu” này thông qua kế hoạch chu đáo – bằng cách bảo vệ các loài thụ phấn hoang dã, căn thời gian mọi thứ theo nhịp điệu của tự nhiên và khám phá các kỹ thuật mới. Đây là cách mỗi vườn táo châu Âu đảm bảo không chỉ số lượng, mà còn cả hương vị và sự toàn vẹn trong từng quả táo!
1 https://www.eca.europa.eu/lists/ecadocuments/sr20_15/sr_pollinators_en.pdf
4 https://conbio.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/csp2.13280
5 https://eu-cap-network.ec.europa.eu/publications/creating-farmland-homes-wild-bees_en
6 Manzoor, S.H., Zhang, Z., Yu, S. (2025). Precision Pollination in Apple Orchards: A Pollination Model for Calculating Importance of Apple Flowering Stages for Yield Maximization. In: Zhang, Z., Zhu, D., Zuo, C., Han, B., Liu, P., Wang, Z. (eds) Apple Production Technologies: From Laboratory to Practical Applications. Smart Agriculture, vol 12. Springer, Singapore. https://doi.org/10.1007/978-981-96-5747-6_4
7 https://opendata.uni-halle.de/bitstream/1981185920/81886/1/1-s2.0-S0167880921000876-main.pdf
8 https://environment.ec.europa.eu/topics/nature-and-biodiversity/pollinators_en
